قلاویزی

قلاویز برای دنده کردن داخل استوانه‌ها (مهره) بکار می‌رود در حالیکه حدیده سطوح بیرونی استوانه را دنده می‌کند. فرایند تراشیدن با قلاویز، را قلاویزکاری و فرایند تراشیدن دنده‌های پیچ با حدیده را رزوه‌تراشی یا پیچ‌تراشی می‌گویند.



حدیدهٔ دو پارچهٔ قابل تنظیم از دو نیمهٔ جدا از هم ساخته شده‌است که معمولاً در حدیده‌گیر که شامل کلگی و راهنماست جای می‌گیرد.



به هنگام رزوه‌تراشی و قلاویزکاری باید نکات زیر را بکار بست:



۱- در هر دور که ابزار به‌طرف راست می‌چرخد نیم دور آن را بطرف چپ بگردانید تا براده‌های جدا شده از بین لبه‌های برنده آزاد گردد.
۲- اعمال نیروی زیاد باعث شکستن ابزار، خراب شدن قطعه کار و ناصاف شدن دنده‌ها می‌شود.
۳- در موقع دنده کردن قطعات فولادی بهتر است روغن به ابزار بزنند.
۴- برای دنده کردن قطعات آلومینیمی زدن نفت بهتر است.
۵- برای دنده کردن برنج یا چدن هیچگونه روغن بکار نبرید.(فقط در ابعاد کوچک)
باید قبل از قلاویزکاری از جداول استاندارد قطر مته جهت سوراخکاری را پیدا کرد. برای مثال پیچ M6 فقط در سوراخی که به قطر 5mm قلاویزکاری شده قابلیت چرخش دارد.

قلاویز ابزاری است برای ایجاد دندانه مارپیچ در درون قطعه به کار می رود. روی سطح قلاویز دندانه هایی با دقت تراشیده شده و شیارهایی در امتداد طولی آن ایجاد شده. این شیارها که در ناحیه دندانه دار قلاویز وجود دارند به عنوان لبه برنده قلاویز عمل می کنند. جنس قلاویزها از فولاد کربن دار و یا فولاد تندبر است. قلاویزهای ساخته شده از فولاد کربن دار برای قلاویز کاری دستی چدن و یا سایر موارد عمومی که جنس قطعه چندان سخت نباشد به کار می روند. قلاویزهای ساخته شده از فولاد تندبر برای قلاویز کاری دستی یا ماشینی مواد سخت یا ساینده به کار می روند. آلمینیوم، برنج، با کلیت، آهن چکشخوار، مواد ریخته گری شده تحت فشار، فیبر، لاستیک سخت، فولادهای کم کربن و سایر مواد با ویژگیهای مشابه نمونه هایی از این مواد هستند.



دندانه های قلاویز تراشیده و یا سنگ زده می شوند. برای کارهای دقیق نوع دوم به کار می رود. قلاویزها دارای گونه های دو، سه و یا چهار شیاره هستند. این شیارها ممکن است راست، شیبدار و یا مارپیچ باشند.



انواع قلاویز:



هدف از قلاویز کاری آن است که شیارها یا دندانه های مارپیچی در درون قطعه کار برای بستن پیچ ایجاد شود. قلاویزهای دستی و قلاویزهای ماشینی رایجترین نوع قلاویزها هستند. سایر انواع قلاویزها عبارتند از: قلاویزهای لولهعقرقره، مهرهع مخروطی و قلاویزهای خاص.



قلاویزهای دستی:



قلاویزهای دستی در ابتدا برای قلاویز کاری دستی ساخته شدند. ولی بدها کاربرد وسیعی در تولید ماشینی یافتند. قلاویزهای دستی استاندارد که از اندازه مارپیچ ماشینی (نمره صفر) آغاز می شوند در مجموعه های سه تایی ساخته می شوند. این سه قلاویز در هر مجموعه برای دندانه های شکل مارپیچ یکنواخت به شرح زیر هستند:



الف- قلاویز پیشرو:



این نوع قلاویز برای شروع قلاویز کاری به کار می روند. در این قلاویز دست کم 6 دندانه اول پخ زده شده است و سپس دندانه ها قطر کامل دارند.



ب- قلاویز میانرو:



این نوع قلاویز پس از مرحله قلاویز کاری با قلاویز پیشرو و برای ایجاد سریع دندانه ها در قطعه به کار می رود. در این قلاویز بین 3 تا 5 دندانه ای اول پخ زده شده است.



ج- قلاویز پسرو:



این نوع قلاویز برای ایجاد دندانه ها تا انتهای سوراخهای بن بست به کار می رود. تنها 5/1 دندانه اول این قلاویز پخ زده شده است.



تنها برای قلاویزکاری سوراخهای بن بست(سوراخهایی که راه به در نباشند) از هر سه تای این قلاویزها استفاده می شود و برای سوراخهای راه به در دو قلاویز پیشرو و میانرو کافی هستند.



علاوه بر قلاویزهای مورد استفاده برای دندانه های مارپیچ یکنواخت، قلاویزهایی نیز برای سایر گونه های دندانه شامل دندانه های متریک، ویت ورث، ذوزنقه ای و مریعی وجود دادر.



اندازه قلاویزها:



اندازه قلاویزها بر اساس اندازه گذاری مارپیچهای ماشینی نشان داده می شوند که از نمره صفر آغاز شده و تا نمره 20 ادامه دارد.



قلاویزهای سه تایی برای هر دو اندازه کسری و مارپیچ ماشینی و برای هر دو گروه دندانه های یکنواخت ریز و دندانه های یکنواخت درشت موجود است.



اندازه مته قلاویز:



اندازه قلاویزها با قطر بزرگ دندانه های آنها مشخص می شود. بنابراین سوراخ قلاویز بایستی در حدود دو برابر عمق دندانه کوچکتر از اندازه قلاویز باشد. غالبا مته قلاویزی به کار می رود که پس از قلاویز کاری حدود 75 درصد از گوشت دندانه باقی بماند.



سایر انواع قلاویزهای دستی:



علاوه بر قلاویزهای